Ung thư phổi ( ung thư phế quản – phổi) nguyên phát là ung thư xuất phát từ niêm mạc phế quản và phế nang. Trên thế giới ung thư phổi gặp nhiều nhất ở nam giới và là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở nam giới.

1. Nguyên nhân gây ung thư phổi

– Thuốc lá: là nguyên nhân chính gây ung thư phổi. Trên 90% bệnh nhân ung thư phổi do hút thuốc lá. Trong khói thuốc lá có hơn 40 chất có khả năng gây đó là các hydrocarbon thơm đa vòng. Hút thuốc lá thụ động làm tăng nguy cơ bị ung thư phổi lên 13 lần.

– Ô nhiễm không khí: trong không khí các thành phố công nghiệp có nhiều chất gây ung thư như 3 – 4 benzopyren, hydrocacbon thơm đa vòng.

– Vật lý, hóa học: sợi amiant, nikel, nhựa, khí đốt, asen, chất phóng xạ uranium.

– Yếu tố di truyền: liên quan đến đột biến gen như đột biến gen p53, EGRF.

– Các bệnh phế quản phổi: xơ phổi, bệnh bụi phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.

2. Triệu chứng ung thư phổi

Triệu chứng sớm của ung thư phổi rất nghèo nàn, bệnh tiến triển âm thầm. Phát hiện bệnh có thể do tình cờ, do triệu chứng đường hô hấp hoặc do các triệu chứng chèn ép, di căn.

2.1. Triệu chứng đường hô hấp

– Ho khan hoặc ho có đờm, ho kéo dài dùng các  thuốc điều trị triệu chứng không đỡ.

– Ho ra máu: gặp khoảng 50% các trường hợp, ho ra máu số lượng ít lẫn với đờm.

– Khó thở: thường gặp ở giai đoạn muộn khi khối u to chèn ép hoặc bít tắc đường hô hấp.

2.2. Triệu chứng do chèn ép, xâm lấn

– Đau ngực: đau dai dẳng, thường đau bên tổn thương đau kiểu thần kinh liên sườn.

– Hội chứng Pancoast – Tobias: do u đỉnh phổi chèn ép rễ đám rối thần kinh cánh tay. Triệu chứng đau kèm theo rối loạn cảm giác vùng trên xương đòn, bả vai lan ra mặt trong cánh tay.

– Khàn tiếng: khối u ở phổi trái lan vào trung thất hoặc hạch to chèn ép thần kinh quặt ngược. Soi thanh quản thấy dây thanh âm bên trái bị liệt.

– Nuốt nghẹn: u chèn ép thực quản.

– Hội chứng chèn ép tĩnh mạch chủ trên: do khối u thùy trên phổi phải xâm lấn trực tiếp tĩnh mạch chủ trên hoặc hạch di căn ở trung thất. Dấu hiệu phù áo khoác, tuần hoàn bàng hệ ở ngực, mặt, môi tím, tĩnh mạch cảnh ngoài nổi rõ.

– Nấc: do chèn ép dây thần kinh hoành.

– Hội chứng Claude – Bernard – Horner: do chèn ép thần kinh giao cảm cổ (nửa mặt đỏ, khe mí mặt hẹp, đồng tử nhỏ, nhãn cầu tụt về phía sau).

– Tràn dịch màng phổi: hội chứng 3 giảm.

2.3. Triệu chứng di căn

Tế bào ung thư phổi có thể di căn xa đến các cơ quan trong cơ thể:

– Di căn não: hội chứng tăng áp lực nội sọ và liệt thần kinh khu trú.

– Di căn xương: đau xương, gãy xương bệnh lý.

– Hạch: thượng đòn, nách.

2.4. Triệu chứng ung thư phổi toàn thân

– Toàn thân gầy sút, sốt nhẹ.

– Hạch thượng đòn.

3. Xét nghiệm chẩn đoán ung thư phổi

3.1. Xét nghiệm đờm

Mục đích tìm tế bào ung thư trong đờm, tỷ lệ thấy tế bào ung thư thấp.

3.2. Chụp X quang

Chụp lồng ngực thẳng, nghiêng để phát hiện đám mờ ở phổi. Để xác định vị trí, kích thước, hình thái của tổn thương. Ngoài ra còn có giá trị đánh giá khả năng phẫu thuật.

3.3. Chụp cắt lớp vi tính (CT Scanner)

Chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc cản quang có giá trị trong chẩn đoán, giúp phân định giai đoạn TNM, hướng dẫn sinh thiết xuyên thành ngực.

Ngoài ra có thể chụp cộng hưởng từ (MRI) phổi hoặc não nếu có nghi ngờ di căn não. Chụp PET – CT là phương pháp tốt nhất đối với ung thư phổi để phát hiện di căn xa.

3.4. Soi phế quản

Soi phế quản bằng ống mềm, có thể chải rửa phế quản hoặc sinh thiết, sinh thiết xuyên vách.

3.5. Chọc hút xuyên thành ngực bằng kim nhỏ

3.6. Thăm dò chức năng hô hấp

Nhằm đánh giá chức năng hô hấp trước phẫu thuật.

3.7. Chất chỉ điểm khối u

Xét nghiệm CEA, NSE (Neuron Specific Enolase), CYFRA 21-1 (Cytokeratin 19 Fragment) để cảnh báo sớm ung thư

3.8. Xét nghiệm gen

Dựa trên bệnh phẩm mô bệnh học giúp xác định đột biến gen EGRF trong trường hợp ung thư biểu mô tuyến giúp điều trị đích.

4. Một số biện pháp phòng ngừa ung thư phổi

– Không hút thuốc lá và tránh hít phải khói thuốc lá

– Bảo hộ lao động tốt đối với công việc có tiếp xúc với các nguyên nhân gây ung thư phổi: amiang, asen, crom, niken, bồ hóng.

– Chụp X quang phổi định kỳ hàng năm cho những người hút thuốc trên 45 tuổi.

– Chế độ ăn uống lành mạnh, bổ sung nhiều trái cây, rau quả

– Tập thể dục thường xuyên