Sau sinh, cơ thể người phụ nữ trải qua nhiều thay đổi về nội tiết và cơ thể. Âm đạo có thể bị khô, rát, hoặc ngứa ngáy do lượng hormone estrogen giảm đột ngột ngay sau khi sinh và còn duy trì ở mức thấp nếu mẹ đang cho con bú (phần lớn được gây ra bởi prolactin). Khô hạn âm đạo thường gặp ở phụ nữ sau sinh và có thể gây khó chịu khi vận động hoặc sinh hoạt tình dục. Nếu không chăm sóc đúng cách, vùng kín ẩm ướt (do sản dịch còn ra) lại tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi, dẫn đến viêm nhiễm âm đạo. Vì thế, việc chăm sóc vùng kín sau sinh khoa học rất cần thiết để hạn chế triệu chứng khó chịu và phòng tránh viêm nhiễm.

Nguyên nhân khô rát, ngứa ngáy sau sinh

Ngay sau sinh, nồng độ estrogen trong cơ thể giảm mạnh và chỉ trở về mức bình thường sau vài tuần. Cơ thể càng cho con bú thì estrogen càng thấp (do prolactin tăng), gây môi trường âm đạo bị khô hạn. Ngoài ra, việc âm đạo bị co giãn, tầng sinh môn bị khâu (sau sinh thường) hoặc vết mổ chưa lành (sau sinh mổ) cũng khiến niêm mạc vùng kín dễ bị tổn thương. Da âm hộ mỏng manh hơn và có thể cảm thấy căng cứng, khô rát. Nguy cơ viêm nhiễm cao khi vùng kín ẩm ướt do sản dịch không được vệ sinh cẩn thận hoặc da bị trầy xước. Các thói quen vệ sinh sai cách (ví dụ dùng băng vệ sinh quá lâu, thụt rửa sâu, dùng xà phòng thơm mạnh) làm mất cân bằng pH âm đạo và tiêu diệt vi khuẩn có lợi, từ đó dễ gây nhiễm trùng, ngứa ngáy.

Hậu quả là nhiều chị em sau sinh gặp triệu chứng khó chịu như: khô rát, nóng bỏng vùng kín ngay cả khi không vận động; ngứa ngáy, nổi mẩn do niêm mạc kích ứng; hoặc khí hư bất thường có màu sắc, mùi khó chịu nếu đã có viêm nhiễm. Ví dụ, nghiên cứu quốc tế ghi nhận khoảng 43% phụ nữ sau sinh 6 tháng phải đối mặt với khô hạn âm đạo (theo nghiên cứu MAMMI, BMCPregnancyChildbirth 2018). Nếu ngứa và rát kèm theo tiết dịch mùi hôi, máu loãng hay đau vùng chậu, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo viêm nhiễm cần đi khám bác sĩ.

Triệu chứng cần lưu ý

• Khô rát và đau khi sinh hoạt: Âm đạo mất độ ẩm, da mỏng hơn dẫn đến cảm giác căng chặt, đau rát ngay cả khi cử động.

• Ngứa ngáy và khó chịu: Do vi khuẩn có hại phát triển khi môi trường ẩm ướt hoặc pH mất cân bằng. Vùng da ngoài có thể đỏ và kích ứng.

• Khí hư bất thường: Sau sinh, sản dịch âm đạo sẽ chuyển màu và mùi dần nhẹ đi. Tuy nhiên, nếu khí hư có mùi hôi, màu vàng hoặc xanh, kèm sốt, cần cảnh giác viêm nhiễm.

• Tiết dịch nhiều bất thường: Nếu máu tươi kéo dài quá 6 tuần, hoặc dịch màu sắc lạ, nên khám để loại trừ nhiễm trùng.

Nắm được những dấu hiệu trên giúp phụ nữ chủ động chăm sóc. Nếu chỉ xuất hiện khô rát, ngứa nhẹ thì có thể khắc phục tại nhà; nhưng nếu có mùi hôi nặng, dịch bất thường hoặc cảm giác đau ngày càng tăng, cần đi khám ngay.

Cách chăm sóc vùng kín sau sinh

Dưới đây là các biện pháp khoa học giúp chị em giảm khô rát, ngứa ngáy và hạn chế viêm nhiễm:

• Vệ sinh đúng cách: Mỗi lần đi vệ sinh nên lau rửa nhẹ nhàng từ trước ra sau để tránh đưa vi khuẩn từ hậu môn ra âm hộ. Sau khi đi tiểu hoặc đại tiện, dùng bình xịt hoặc vòi sen xả nhẹ bằng nước ấm. Tránh dùng giấy khô cọ xát mạnh; thay vào đó có thể vỗ nhẹ bằng khăn mềm sạch. Thay băng vệ sinh thường xuyên (ít nhất 4 lần/ngày nếu ra sản dịch nhiều) giúp vùng kín luôn khô thoáng. Rửa tay sạch sẽ trước và sau khi thay băng để không đưa thêm vi khuẩn vào vùng kín. Trong tuần đầu sau sinh, sản dịch ra nhiều, nên tắm rửa hàng ngày với nước ấm để giữ vệ sinh. Khi ngâm bồn, dùng nước ấm sạch, không quá nóng, ngồi ngập hông khoảng 10–15 phút giúp giảm sưng đau và thúc đẩy lành vết khâu. Nước ấm cũng cải thiện tuần hoàn máu ở vùng kín giúp giảm cảm giác đau rát.

• Chọn dung dịch vệ sinh dịu nhẹ: Không dùng xà phòng thơm, sữa tắm có tính kiềm hoặc hóa chất mạnh vì dễ gây khô và kích ứng. Có thể sử dụng dung dịch vệ sinh chuyên dụng dành cho phụ nữ với độ pH phù hợp (khoảng 4–5), thành phần không chứa xà phòng và paraben. Ví dụ, dung dịch vệ sinh Intimate Hyaluronic Acid (thương hiệu Ziaja, Ba Lan) chứa axit hyaluronic và axit lactic giúp dưỡng ẩm, cân bằng pH và hỗ trợ giảm viêm. Sản phẩm này được nhiều bác sĩ phụ sản, da liễu khuyên dùng vì dịu nhẹ, không gây kích ứng, phù hợp cho cả phụ nữ cho con bú. Dùng dung dịch pha loãng hoặc dùng ướt gel ra tay rồi thoa ngoài âm hộ, rửa sạch với nước. Sau đó lau khô nhẹ nhàng. Độ ẩm vừa đủ sẽ giúp vi khuẩn có lợi phát triển, ngăn vi khuẩn gây hại xâm lấn.

• Mặc đồ thoáng mát: Chọn đồ lót cotton thoáng khí, có khả năng thấm hút tốt. Tránh mặc quần jean quá bó, quần lót nilon hoặc trang phục gây nóng ẩm ở vùng kín (váy quá ngắn khi nhiệt độ cao cũng cần lưu ý). Vào ban đêm hoặc khi ở nhà, bạn có thể để trần hoặc thay đồ lót thoáng hơn để không giữ ẩm cho vùng kín. Giữ cho quần áo và đồ lót luôn sạch sẽ, thay mỗi ngày. Tránh sử dụng quần lót nylon, vớ chật, hoặc để vùng kín tiếp xúc lâu trong bộ đồ ướt (ví dụ sau đi mưa hoặc sau khi tập thể dục). Môi trường khô thoáng hạn chế nấm men và vi khuẩn phát triển.

• Bổ sung dinh dưỡng và uống đủ nước: Uống nhiều nước (2–2,5 lít/ngày) giúp cơ thể có đủ độ ẩm, hỗ trợ làn da và niêm mạc phục hồi. Chế độ ăn nên giàu rau củ quả tươi (các loại rau xanh, củ quả màu cam, đỏ giàu vitamin A, C, E) giúp tăng cường miễn dịch và tái tạo mô. Thêm thực phẩm giàu vitamin C và E (cam, kiwi, ổi, cà rốt, hạt óc chó) để cải thiện sức khỏe niêm mạc. Đồng thời, giảm ăn mặn, hạn chế gia vị cay nóng, rượu bia để tránh kích thích cơ thể và làm ẩm mộ̣t cách không cần thiết. Tập nhẹ nhàng (đi bộ, bài tập Kegel) giúp tăng tuần hoàn vùng chậu và phục hồi cơ âm đạo, nhưng nên đợi cơ thể hồi phục ít nhất 4–6 tuần sau sinh mới bắt đầu. Giữ tinh thần thoải mái, ngủ đủ giấc cũng giúp hệ miễn dịch khỏe mạnh, phòng ngừa viêm nhiễm hiệu quả.

• Tránh một số thói quen không tốt: Không dùng băng lót (pantyliner) hàng ngày nếu không cần thiết, vì dùng liên tục có thể tạo ẩm mốc và tiêu diệt vi khuẩn có lợi. Chỉ dùng băng lót khi ra dịch. Không thụt rửa quá sâu vào âm đạo (hậu môn gây kích ứng), không xịt thẳng vòi nước mạnh vào âm hộ. Tránh dùng dung dịch vệ sinh có màu hương liệu nhân tạo. Hạn chế gãi chỗ ngứa – nếu cần có thể rửa sạch và lau khô để giảm kích ứng. Nên kiêng quan hệ tình dục ít nhất 6 tuần (hoặc theo hướng dẫn bác sĩ) để vết khâu và niêm mạc vùng kín kịp lành, tránh lây nhiễm.

Với những biện pháp trên, vùng kín sau sinh sẽ được giữ sạch khô, tránh môi trường ẩm ướt tạo điều kiện nhiễm khuẩn. Đồng thời, việc bổ sung dùng sản phẩm dưỡng ẩm và cân bằng pH như dung dịch Intimate giúp làm giảm nhanh tình trạng khô rát. Nếu đã thực hiện đầy đủ nhưng triệu chứng ngứa, đau vẫn kéo dài, bạn nên tái khám bác sĩ phụ sản để được tư vấn thêm.

Khi nào cần gặp bác sĩ

Trong thời gian hậu sản, bạn cũng cần chú ý đến các dấu hiệu cảnh báo viêm nhiễm nghiêm trọng. Hãy liên hệ bác sĩ nếu:

• Vùng kín đỏ, sưng nhiều kèm đau nhói.

• Có dịch tiết có mùi hôi nặng hoặc màu sắc bất thường (xanh, vàng đậm).

• Đau bụng dưới, sốt hoặc ớn lạnh, hoặc có cảm giác đau khi đi tiểu.

• Viêm ngứa kéo dài quá 1-2 tuần không giảm, dù đã chăm sóc đúng cách.

Các dấu hiệu trên có thể là viêm âm đạo hoặc viêm phần phụ, cần được điều trị kịp thời. Bác sĩ có thể cho dùng thuốc đặt chống viêm, kháng sinh hoặc kem dưỡng estrogen tùy tình trạng. Đừng ngần ngại chia sẻ tình trạng với bác sĩ sản phụ khoa – tốt nhất là khám ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ. Nhờ đó, mẹ sẽ nhận được lời khuyên và điều trị phù hợp, bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Chăm sóc vùng kín sau sinh khoa học không chỉ giúp giảm khô rát, ngứa ngáy mà còn là cách bảo vệ sức khỏe sinh sản cho mẹ. Bằng những bước đơn giản: giữ vệ sinh sạch sẽ, lựa chọn sản phẩm nhẹ nhàng như dung dịch vệ sinh Intimate, ăn uống đầy đủ và mặc đồ thoáng, chị em sẽ hạn chế được viêm nhiễm. Đồng thời, nhớ theo dõi kỹ các triệu chứng bất thường để xử lý sớm. Như vậy, mẹ vừa có thể phục hồi nhanh chóng sau sinh, vừa an tâm chăm sóc con nhỏ bên cạnh mình.