Nấm âm đạo (viêm âm đạo do Candida) là tình trạng vi nấm Candida, chủ yếu Candida albicans, phát triển quá mức tại vùng kín. Bình thường, âm đạo có chứa nhiều vi khuẩn có lợi (Lactobacillus) tiết axit lactic để giữ pH âm đạo ở mức chua (khoảng 3,8 – 4,5) và kiểm soát nấm men. Khi hệ cân bằng tự nhiên này bị phá vỡ (ví dụ do thay đổi hormon, dùng kháng sinh, stress nặng), Candida sẽ bùng phát và gây nhiễm nấm. Hầu hết phụ nữ (khoảng 70–75%) từng bị nấm âm đạo ít nhất một lần trong đời. Dù không phải là bệnh lây truyền qua đường tình dục, nấm Candida vẫn có thể truyền từ người này sang người khác khi quan hệ không an toàn.

Dấu hiệu nhận biết nấm âm đạo

Nhiễm nấm âm đạo thường đi kèm nhiều triệu chứng rõ rệt khiến chị em khó nhầm lẫn. Các dấu hiệu phổ biến bao gồm:

• Ngứa ngáy, khó chịu: Cảm giác ngứa, nóng rát tại âm hộ và âm đạo là triệu chứng thường gặp nhất.

• Đau hoặc rát khi tiểu tiện: Nhiều phụ nữ bị nấm âm đạo thấy buồn đi tiểu, cảm giác châm chích hoặc đau rát.

• Khí hư bất thường: Dịch âm đạo thường có màu trắng đục, đặc như bột gạo hoặc vón cục (giống sữa đông), đôi khi có mùi hơi tanh. Lượng khí hư tăng nhiều hơn bình thường.

• Âm đạo sưng đỏ, đau khi quan hệ: Vùng da âm hộ có thể bị khô ráp, đỏ sưng và đau đớn khi cọ xát, quan hệ tình dục. Một số chị em còn thấy âm đạo tiết ít dịch và bị khô rát.

Nếu gặp từ 2 dấu hiệu trở lên kể trên (đặc biệt đi kèm ngứa dữ dội), chị em nên cảnh giác với nhiễm nấm âm đạo. Tuy nhiên những triệu chứng này có thể giống viêm phụ khoa do vi khuẩn hay các bệnh lây nhiễm khác, nên cần quan sát kỹ và áp dụng biện pháp điều trị phù hợp.

Nguyên nhân gây nấm âm đạo

Có nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ phát triển nấm âm đạo ở phụ nữ. Một số nguyên nhân chính bao gồm:

• Thay đổi nội tiết tố: Thai kỳ, cho con bú, sử dụng thuốc tránh thai hay mãn kinh đều làm rối loạn cân bằng pH và nồng độ hormon. Sự thay đổi này khiến vi nấm Candida dễ bùng phát.

• Bệnh tiểu đường: Lượng đường trong cơ thể cao (đường huyết tăng) tạo điều kiện tốt cho Candida phát triển trong môi trường ẩm ướt của âm đạo.

• Dùng thuốc kháng sinh kéo dài: Kháng sinh tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi trong âm đạo, mất lá chắn bảo vệ, cho phép nấm men phát triển quá mức.

• Vệ sinh vùng kín không đúng cách: Thụt rửa âm đạo, dùng xà phòng mạnh có hương liệu hoặc dung dịch vệ sinh kiềm, xịt mùi vào vùng kín có thể làm mất cân bằng vi khuẩn tự nhiên.

• Quần áo chật, ẩm: Mặc quần lót nylon, quần jeans quá chật hoặc giữ đồ bơi, quần ướt trong thời gian dài tạo môi trường ẩm nóng, lý tưởng cho nấm sinh sôi.

• Miễn dịch kém: Người mắc bệnh suy giảm miễn dịch (như HIV, đang dùng thuốc ức chế miễn dịch) dễ bị Candida tấn công hơn do cơ thể khó kiểm soát nấm.

• Quan hệ tình dục không an toàn: Hoạt động tình dục có thể truyền vi nấm từ đối tác hoặc làm tổn thương niêm mạc âm đạo, tạo cơ hội cho nấm phát triển.

Hiểu rõ các nguyên nhân giúp chị em chủ động trong việc thay đổi thói quen và phòng ngừa, từ đó hạn chế nguy cơ bùng phát nấm âm đạo.

Cách điều trị nấm âm đạo tại nhà hiệu quả

Khi đã xác định bị nấm âm đạo, chị em có thể áp dụng kết hợp nhiều biện pháp để giảm triệu chứng và ức chế nấm, bao gồm cả thuốc và phương pháp tự nhiên. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết:

Sử dụng thuốc kháng nấm không kê đơn

• Thuốc bôi hoặc đặt âm đạo: Các loại kem hoặc viên đặt chứa miconazole, clotrimazole hay nystatin (có thể mua tại hiệu thuốc) thường được sử dụng 1–7 ngày theo hướng dẫn. Chúng giúp tiêu diệt Candida và giảm ngứa rõ rệt sau vài ngày.

• Thuốc uống chống nấm: Fluconazole liều đơn uống 150 mg là lựa chọn phổ biến, nhưng thường chỉ nên dùng khi đã có chỉ định của bác sĩ (tránh dùng thuốc này khi đang mang thai).

Lưu ý: Mặc dù các thuốc chống nấm tại chỗ có thể tự mua và sử dụng, chị em cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng và tuân thủ liều lượng. Nếu sau 1–2 tuần triệu chứng không cải thiện, hoặc bệnh tái phát nhiều lần, cần đi khám để được điều trị chuyên khoa.

Biện pháp hỗ trợ tại nhà

Bên cạnh thuốc, một số phương pháp tự nhiên và chăm sóc tại nhà có thể giúp giảm ngứa, cân bằng pH âm đạo và hỗ trợ tiêu diệt nấm Candida:

• Bổ sung lợi khuẩn (probiotics): Ăn sữa chua không đường chứa Lactobacillus hoặc uống viên uống probiotic giúp tăng vi khuẩn có lợi, cân bằng môi trường âm đạo. Probiotics đã được nhiều nghiên cứu y khoa ghi nhận có hiệu quả ức chế sự phát triển của Candida.

• Rửa bằng nước muối ấm: Pha nước muối ấm loãng (khoảng 0,9%) và dùng để rửa bên ngoài vùng kín giúp sát khuẩn, giảm ngứa nhẹ. Đây là biện pháp hỗ trợ an toàn, lành tính.

• Sử dụng giấm táo và sữa chua: Pha loãng giấm táo với nước ấm hoặc trộn với sữa chua rồi dùng rửa nhẹ nhàng có thể giúp cân bằng pH. Acid axetic trong giấm táo có tính kháng khuẩn nhẹ, giúp môi trường âm đạo bớt kiềm, không thuận lợi cho nấm phát triển.

• Lá trầu không: Lá trầu không đun sôi trong nước và dùng để xông/hấp vùng kín có tác dụng kháng nấm, giảm viêm hiệu quả. Đây là mẹo dân gian được nhiều chị em áp dụng để giảm ngứa.

• Tỏi: Tỏi chứa hợp chất allicin có khả năng kháng nấm. Có thể giã tỏi lấy nước cốt pha loãng để rửa bên ngoài vùng kín (lưu ý không thụt sâu vào âm đạo) hoặc dùng tỏi trong bữa ăn hằng ngày như một liệu pháp hỗ trợ. Nhiều nghiên cứu cho thấy allicin có tác dụng ức chế Candida.

• Baking soda (muối nở): Do có tính kiềm, baking soda giúp điều hòa độ pH. Ngâm mình trong bồn tắm có 2 cốc baking soda trong 10–15 phút (sau đó rửa sạch lại bằng nước) khoảng 2–3 lần/tuần có thể làm giảm ngứa và rát. Một số nghiên cứu năm 2014 cũng ghi nhận baking soda có khả năng hỗ trợ tiêu diệt nấm Candida.

• Trà xanh: Xông âm đạo bằng nước lá trà xanh hoặc ngâm vùng kín vào nước trà xanh ấm vài lần một tuần có thể sát khuẩn và giảm ngứa, nhờ đặc tính kháng khuẩn của trà.

• Aloe vera (nha đam): Gel nha đam có tính làm dịu, giúp giảm viêm và ngứa. Đắp một lớp mỏng gel nha đam lên vùng kín bên ngoài rồi rửa sạch sau 10 phút sẽ giúp làm dịu niêm mạc bị kích ứng.

• Dầu dừa, mật ong: Cả hai đều có tính kháng khuẩn và dưỡng ẩm. Có thể thoa một lớp dầu dừa hoặc mật ong lên vùng kín ngoài 15–20 phút rồi rửa sạch, giúp giảm ngứa và làm mềm da âm hộ. Mật ong cũng chứa nhiều enzym kháng nấm, hỗ trợ điều trị.

Những biện pháp trên là hỗ trợ tạm thời và thường được áp dụng trong điều trị nhẹ. Nếu sau vài tuần không cải thiện rõ rệt hoặc tình trạng tái phát, chị em cần đến bác sĩ phụ khoa để được xét nghiệm xác định chính xác tác nhân và phác đồ điều trị thích hợp.

Phòng ngừa nhiễm nấm âm đạo

Để giảm nguy cơ bị nấm âm đạo tái phát, chị em nên duy trì thói quen sinh hoạt và vệ sinh khoa học:

• Giữ vùng kín khô thoáng: Ưu tiên mặc quần lót cotton, tránh quần lót nylon hoặc quần bó sát. Thay quần lót hàng ngày, nhất là sau khi tập thể dục hoặc bơi lội. Nếu phải mặc đồ bơi, nên thay ra ngay khi kết thúc.

• Vệ sinh đúng cách: Rửa vùng kín nhẹ nhàng với nước ấm; chỉ rửa bên ngoài và luôn lau khô trước khi mặc quần áo. Hạn chế sử dụng xà phòng có hương liệu hoặc dung dịch vệ sinh kiềm. Nên chọn sản phẩm có độ pH phù hợp (khoảng 4–5) để không làm mất cân bằng môi trường âm đạo. Ví dụ, dung dịch vệ sinh Intimate có độ pH cân bằng và thành phần dưỡng ẩm, giúp duy trì môi trường âm đạo sạch khỏe và giảm nguy cơ viêm nhiễm.

• Thay băng vệ sinh thường xuyên: Trong kỳ kinh nguyệt, đổi băng 3–4 giờ/lần để tránh môi trường ẩm ướt kéo dài, tạo điều kiện cho nấm phát triển.

• Hạn chế đường và đồ ngọt: Chế độ ăn nhiều đường có thể kích thích sự phát triển của nấm men. Tăng cường rau xanh, trái cây, sữa chua và thực phẩm giàu probiotic để cải thiện hệ vi khuẩn đường ruột và âm đạo, từ đó hỗ trợ ngăn ngừa nhiễm nấm.

• Kiểm soát bệnh lý mãn tính: Nếu bị tiểu đường hoặc bệnh làm suy giảm miễn dịch, cần kiểm soát tốt theo hướng dẫn bác sĩ. Kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ.

• Giảm stress, tập thể dục thường xuyên: Tình trạng căng thẳng lâu dài cũng ảnh hưởng đến miễn dịch. Thư giãn tinh thần và vận động nhẹ nhàng hàng ngày sẽ giúp nâng cao sức đề kháng của cơ thể.

Thực hiện nghiêm túc các biện pháp trên kết hợp với vệ sinh đúng cách sẽ giúp duy trì hệ vi sinh âm đạo khỏe mạnh và hạn chế đáng kể nguy cơ nhiễm nấm.

Khi gặp các trường hợp trên, việc thăm khám và xét nghiệm sẽ giúp xác định chính xác loại nấm (hoặc vi sinh vật) gây bệnh, từ đó bác sĩ có thể kê đơn thuốc phù hợp nhất. Điều trị sớm và đúng cách sẽ ngăn ngừa biến chứng và giúp chị em nhanh chóng hồi phục.

Nấm âm đạo (Candida) là bệnh phụ khoa phổ biến nhưng có thể kiểm soát tốt nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng. Bằng cách chú ý đến dấu hiệu bất thường, kết hợp dùng thuốc khi cần thiết và áp dụng các biện pháp vệ sinh, dinh dưỡng khoa học (như lựa chọn dung dịch vệ sinh Intimate phù hợp), chị em hoàn toàn có thể giảm triệu chứng khó chịu và phòng tránh bệnh hiệu quả. Nếu kiên trì theo dõi và chăm sóc, nấm âm đạo thường không gây hậu quả nghiêm trọng và hoàn toàn có thể chữa khỏi.