Tại sao cần nhận biết sớm viêm phụ khoa?

Viêm nhiễm phụ khoa (bao gồm viêm âm đạo, viêm cổ tử cung, viêm vùng chậu…) là một tình trạng rất phổ biến ở nữ giới. Theo các chuyên gia sản phụ khoa, hầu hết phụ nữ sẽ có ít nhất một lần bị viêm nhiễm âm đạo trong đời. Những viêm nhiễm này không chỉ gây khó chịu mà còn có thể dẫn tới biến chứng nghiêm trọng nếu kéo dài, như viêm vùng chậu, thai ngoài tử cung hoặc vô sinh. Nghiên cứu trên Tạp chí Diagnostics chỉ ra rằng môi trường âm đạo khỏe mạnh có độ pH từ 3,8–4,5; sự mất cân bằng pH làm suy yếu hàng rào tự nhiên, tạo điều kiện cho vi khuẩn, nấm và ký sinh trùng phát triển. Sự thay đổi pH có thể do nhiều yếu tố như sử dụng kháng sinh, quan hệ không an toàn hoặc thụt rửa quá mức. Vì vậy, nhận biết sớm các dấu hiệu viêm phụ khoa để điều trị kịp thời là cách tốt nhất bảo vệ sức khoẻ sinh sản của bạn.

Những dấu hiệu viêm phụ khoa thường gặp

Khí hư bất thường

Khí hư (dịch âm đạo) là cách tự nhiên giúp âm đạo làm sạch và duy trì cân bằng hệ vi sinh. Ở phụ nữ khỏe mạnh, khí hư thường trong hoặc hơi đục, không mùi và có độ dính. Khi bị viêm phụ khoa, khí hư có thể thay đổi rõ rệt về màu sắc (vàng, xanh, nâu hay lẫn máu) và kết cấu (loãng như nước hoặc đặc, vón cục). Theo Hiệp hội Sản phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG), khí hư bất thường kèm mùi hôi là dấu hiệu cảnh báo rõ ràng một nhiễm trùng âm đạo, bởi vi khuẩn gây bệnh làm thay đổi mùi và tính chất dịch.

Cảm giác ngứa và rát vùng kín

Ngứa ngáy quanh âm hộ là một trong những triệu chứng đầu tiên của hầu hết các bệnh viêm phụ khoa. Cảm giác rát bỏng hoặc sưng tấy kèm theo ngứa cho thấy sự kích ứng hoặc viêm nhiễm của niêm mạc âm đạo. Viêm âm đạo do nấm candida thường gây ngứa dữ dội kèm khí hư đặc như váng sữa và cảm giác rát khi đi tiểu hoặc quan hệ. Trong khi đó, viêm âm đạo do vi khuẩn khiến âm hộ ngứa, khí hư mỏng và có mùi tanh, đặc biệt sau quan hệ tình dục.

Đau khi quan hệ tình dục

Quan hệ tình dục thông thường mang lại khoái cảm, nhưng khi bị viêm phụ khoa chị em có thể cảm thấy đau đớn, khô rát hoặc không đạt khoái cảm. Những nguyên nhân gây khô rát và đau khi quan hệ thường liên quan đến viêm nhiễm, dùng thuốc tránh thai, dị ứng thuốc hoặc thay đổi nội tiết tố như đang mang thai hoặc cho con bú. Ở phụ nữ mãn kinh, sự sụt giảm estrogen dẫn đến âm đạo khô và trung tính hơn, làm mất khả năng tự bảo vệ, tạo điều kiện cho vi khuẩn và nấm phát triển. Vì vậy, nếu bạn cảm thấy đau hoặc rát khi quan hệ, hãy nghĩ tới khả năng viêm nhiễm và đi khám sớm.

Chảy máu bất thường

Chảy máu âm đạo ngoài chu kỳ kinh, hoặc sau khi quan hệ, là biểu hiện bất thường cần được theo dõi. Điều này có thể do tổn thương niêm mạc âm đạo khi viêm nhiễm hoặc do các bệnh lý như polyp cổ tử cung, viêm lộ tuyến, thậm chí là ung thư tử cung. Nếu tình trạng chảy máu kéo dài hoặc xuất hiện cùng với dịch hôi, đau bụng, bạn cần đi khám ngay để xác định nguyên nhân và điều trị kịp thời.

Mùi hôi khó chịu

Khi môi trường âm đạo mất cân bằng, các vi khuẩn yếm khí phát triển mạnh và tạo ra mùi hôi đặc trưng. Viêm âm đạo do vi khuẩn (bacterial vaginosis) thường khiến khí hư có mùi tanh như cá sống, nặng hơn sau quan hệ tình dục. Mùi hôi cũng có thể xuất hiện trong viêm trùng roi (trichomonas) với dịch vàng xanh và cảm giác ngứa rát. Trong bất kỳ trường hợp nào, mùi hôi kéo dài đều là dấu hiệu cần chú ý.

Đau bụng dưới, đau lưng, mỏi eo

Những cơn đau âm ỉ ở bụng dưới, vùng chậu hoặc thắt lưng cũng là dấu hiệu của viêm nhiễm phụ khoa nặng hơn, như viêm vùng chậu hoặc u xơ tử cung. Khi vi khuẩn từ âm đạo lan lên tử cung, ống dẫn trứng và buồng trứng, chúng gây viêm vùng chậu (PID). Cleveland Clinic cảnh báo PID có thể gây đau bụng, khí hư bất thường và đau khi quan hệ; nếu không điều trị kịp thời, PID có thể làm tổn thương hệ sinh sản và dẫn đến vô sinh. Vì vậy, khi cảm thấy đau nhiều hoặc kèm theo sốt, buồn nôn, bạn nên đến bệnh viện ngay.

Tiểu buốt, tiểu rát

Viêm phụ khoa đôi khi đi kèm với viêm đường tiết niệu, khiến bạn cảm thấy buốt hoặc rát khi đi tiểu. Theo Cleveland Clinic, những triệu chứng như đau rát khi tiểu tiện, tiểu lắt nhắt và đau ở vùng xương mu có thể liên quan đến viêm bàng quang hoặc viêm niệu đạo. Nếu không điều trị, nhiễm trùng có thể lan sang thận hoặc gây viêm vùng chậu.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Mất cân bằng pH âm đạo

Một trong những yếu tố quan trọng dẫn tới viêm phụ khoa là sự mất cân bằng pH âm đạo. Môi trường âm đạo bình thường hơi acid (pH 3,8–5,0) và được duy trì bởi các vi khuẩn Lactobacillus sản sinh acid lactic. Khi pH tăng cao do tinh dịch (pH ≈ 8), sử dụng thuốc kháng sinh hoặc thụt rửa quá mức, lợi khuẩn bị giảm và vi khuẩn gây bệnh dễ dàng phát triển. Nghiên cứu trên Diagnostics cũng cảnh báo rằng việc thụt rửa và sử dụng dung dịch có tính kiềm có thể làm tổn thương hệ vi sinh và tăng nguy cơ viêm âm đạo, viêm vùng chậu và cả biến chứng thai kỳ.

Nhiễm nấm, vi khuẩn, ký sinh trùng

Phần lớn các trường hợp viêm âm đạo do ba nhóm tác nhân: nấm candida, vi khuẩn yếm khí (bacterial vaginosis) và ký sinh trùng trichomonas. Nấm candida gây ngứa, khí hư đặc như bột và cảm giác nóng rát. Viêm âm đạo do vi khuẩn khiến khí hư loãng, mùi tanh và thường có màu xám hoặc trắng. Nhiễm trichomonas gây khí hư vàng hoặc xanh, kèm theo ngứa, đỏ và sưng. Các nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục như chlamydia, lậu cũng có thể gây viêm cổ tử cung và lan lên tử cung, ống dẫn trứng.

Thay đổi nội tiết tố và tuổi tác

Nội tiết tố estrogen giúp duy trì độ ẩm và môi trường acid của âm đạo. Sự suy giảm estrogen trong thời kỳ mang thai, cho con bú, tiền mãn kinh hoặc sau mãn kinh khiến âm đạo khô, mỏng và dễ tổn thương. Phụ nữ mang thai còn dễ bị mất cân bằng hệ vi sinh do thay đổi hormone. Với phụ nữ nhỏ tuổi chưa dậy thì, pH âm đạo trung tính hơn, cũng dễ bị viêm nếu vệ sinh không đúng cách.

Thói quen vệ sinh và lối sống

Việc mặc đồ lót chật, ẩm ướt; sử dụng băng vệ sinh hàng ngày liên tục; thụt rửa âm đạo bằng xà phòng hoặc dung dịch có tính kiềm; dùng kháng sinh kéo dài; quan hệ tình dục không an toàn… đều là những yếu tố tạo điều kiện cho vi khuẩn gây viêm phụ khoa phát triển. Ngoài ra, bệnh tiểu đường, béo phì và suy giảm miễn dịch cũng làm tăng nguy cơ nhiễm nấm và viêm phụ khoa.

Cách nhận biết sớm và khi nào cần đi khám

• Theo dõi khí hư và mùi hôi: Bất kỳ thay đổi nào về màu sắc, mùi hoặc lượng khí hư đều nên được lưu ý. Nếu khí hư có mùi tanh hoặc hôi, màu lạ hoặc lẫn máu, hãy đặt lịch khám bác sĩ.

• Chú ý cảm giác ngứa, rát và đau: Ngứa rát liên tục, đặc biệt kèm sưng đỏ hoặc đau khi quan hệ, là dấu hiệu bạn cần điều trị. Đừng tự ý mua thuốc mà hãy gặp bác sĩ để xác định nguyên nhân.

• Theo dõi chu kỳ kinh và chảy máu bất thường: Chảy máu ngoài kỳ kinh hoặc sau quan hệ có thể liên quan tới viêm cổ tử cung hoặc polyp. Đi khám ngay nếu có hiện tượng này.

• Khám phụ khoa định kỳ: Thậm chí khi không có triệu chứng, bạn vẫn nên khám phụ khoa định kỳ 6 tháng–1 năm/lần để tầm soát các bệnh lý tiềm ẩn. Kiểm tra định kỳ giúp phát hiện sớm u xơ tử cung, u nang buồng trứng và các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

Biện pháp phòng ngừa và hỗ trợ điều trị

Giữ gìn vệ sinh đúng cách

Âm đạo có cơ chế tự làm sạch, do đó bạn không cần thụt rửa sâu hay dùng xà phòng mạnh. Hãy rửa nhẹ bên ngoài bằng nước ấm và lau khô sau mỗi lần tắm; chỉ nên dùng dung dịch vệ sinh dịu nhẹ với độ pH tương đương âm đạo (3,8–4,5) và không chứa xà phòng. Theo khuyến cáo của ACOG, bạn không nên dùng xà phòng hoặc dung dịch có mùi mạnh lên âm hộ vì chúng có thể phá vỡ cân bằng vi khuẩn. Mặc đồ lót bằng cotton thoáng khí và thay đồ lót mỗi ngày cũng giúp vùng kín khô ráo, hạn chế vi khuẩn phát triển.

Quan hệ an toàn và lối sống lành mạnh

Sử dụng bao cao su khi quan hệ giúp ngăn ngừa lây nhiễm vi khuẩn, virus và giữ cho pH âm đạo ít bị thay đổi bởi tinh dịch. Tránh quan hệ với nhiều bạn tình hoặc quan hệ thô bạo gây tổn thương niêm mạc. Ngoài ra, duy trì chế độ ăn cân bằng, bổ sung probiotic (sữa chua với men sống) có thể giúp tăng lượng Lactobacillus, hỗ trợ pH âm đạo duy trì acid. Giữ cân nặng hợp lý, hạn chế đường và kiểm soát bệnh lý nền như tiểu đường cũng góp phần phòng ngừa viêm phụ khoa.

Sử dụng dung dịch vệ sinh phù hợp

Khi lựa chọn dung dịch vệ sinh phụ nữ, hãy ưu tiên sản phẩm đã được kiểm định, có độ pH cân bằng và thành phần dịu nhẹ. Một gợi ý được nhiều bác sĩ khuyên dùng là Intimate – dòng dung dịch vệ sinh nhập khẩu từ Ba Lan, được Hội Phụ Sản khoa Việt Nam khuyến nghị sử dụng. Theo giới thiệu của hãng, Intimate chứa axit lactic và provitamin B5 kết hợp với các chiết xuất thảo dược như vỏ sồi, hoa lan chuông, dưa lưới…, giúp rửa sạch nhẹ nhàng, khử mùi hôi, duy trì pH sinh lý và dưỡng ẩm cho niêm mạc. Sản phẩm không chứa xà phòng hay chất gây kích ứng và đã được các bệnh viện phụ sản lớn đánh giá cao. Đây là lựa chọn phù hợp cho phụ nữ đang gặp phải những dấu hiệu viêm phụ khoa nhẹ, giúp hỗ trợ giảm ngứa, mùi hôi và ngăn ngừa tái phát khi kết hợp với điều trị y khoa.

Thăm khám và điều trị y khoa

Nếu đã áp dụng các biện pháp vệ sinh, dinh dưỡng mà tình trạng viêm phụ khoa vẫn tái diễn hoặc có dấu hiệu nặng (sốt, đau nhiều, khí hư bất thường kéo dài), bạn cần đến bác sĩ chuyên khoa. Việc tự điều trị bằng thuốc đặt hoặc thuốc uống khi chưa có chẩn đoán có thể làm bệnh khó chữa hơn. Bác sĩ sẽ thăm khám, làm xét nghiệm dịch âm đạo để xác định tác nhân (nấm, vi khuẩn, ký sinh trùng hay STI) và chỉ định thuốc thích hợp. Trong trường hợp viêm vùng chậu (PID), điều trị bằng kháng sinh kịp thời có thể ngăn ngừa vô sinh hoặc mang thai ngoài tử cung. Với nhiễm nấm tái phát, bác sĩ có thể cho thuốc chống nấm liều dài hoặc điều trị ức chế.

Kết luận

Viêm phụ khoa là vấn đề sức khỏe phổ biến nhưng cũng tiềm ẩn nhiều biến chứng nếu chủ quan. Những dấu hiệu như khí hư bất thường, ngứa rát, mùi hôi, đau khi quan hệ hay chảy máu ngoài chu kỳ… đều là tín hiệu cảnh báo bạn cần quan tâm. Hiểu rõ nguyên nhân, thực hiện vệ sinh đúng cách, quan hệ an toàn và lựa chọn dung dịch vệ sinh dịu nhẹ như Intimate sẽ giúp bạn bảo vệ “cô bé” khỏe mạnh. Quan trọng hơn, hãy lắng nghe cơ thể và đi khám phụ khoa định kỳ hoặc khi có dấu hiệu bất thường để được điều trị kịp thời, tránh nguy cơ biến chứng nặng nề. Sự chủ động của bạn là chìa khóa để giữ gìn sức khỏe sinh sản và cuộc sống tự tin.